Hoewel reclames en tijdschriften met hun foto’s van lachende ouders en kinderen ons anders doen geloven, hoeft opvoeden helemaal niet altijd leuk te zijn volgens Plato, en dat kan heel bevrijdend werken
In zijn beroemde boek De Staat schreef Plato (ca. 427- 347 v.C.) deze woorden en voegde hij er aan toe: en opgevoed worden al helemaal niet.
Maar waarom was opvoeden niet leuk volgens Plato? Dat legt de Griekse filosoof uit aan de hand van een denkexperiment. Hij zei, probeer je een voorstelling te maken van mensen die vastgebonden zitten in een grot waar nauwelijks daglicht komt. Ze kunnen maar een kant opkijken: recht vooruit. Daar zien ze op de rotswand schaduwen van voorwerpen. Die schaduwen worden veroorzaakt door mensen die achter de vastgebonden mensen langslopen en nepvoorwerpen omhoog houden in de vorm van stoelen, tafels, dieren, enzovoort. Achter die nepvoorwerpen brandt een vuur. Hierdoor verschijnen de schaduwen op de muur voor de mensen die vastgebonden zitten in de vorm van die nepvoorwerpen. Doordat deze mensen al hun hele leven in de grot zitten en nooit iets anders hebben gezien, denken ze dat de schaduwen de echte dingen zijn.
Goed, die mensen in de grot, dat zijn dus onze kinderen. Als er niets gebeurt, blijven ze hun hele leven naar schaduwen van nepvoorwerpen kijken in de veronderstelling dat het echte voorwerpen zijn. Ze zullen nooit weten hoe het werkelijk zit, ze zullen nooit weten wat waar is. En daarom is opvoeden zo belangrijk. Opvoeden is volgens Plato mensen bevrijden en ze uit de grot leiden, zodat ze de echte dingen gaan leren zien.
Maar alleen mensen die zelf buiten de grot zijn geweest en het zonlicht hebben gezien, kunnen die opvoeding op zich nemen. Er is alleen een probleem, als mensen eenmaal buiten zijn geweest, willen ze liever niet terug. Buiten is het veel mooier. Het licht van de zon is warmer en helderder. Als je eenmaal kennis van de echte dingen hebt, dan is het laatste wat je wilt terug die donkere grot in. Als je Plato mag geloven is opvoeden daarom niet zo leuk. Liever geniet je buiten van het zonnetje.
Wat het nog lastiger maakt, is dat de degenen die vastgebonden zitten op hun beurt geen zin hebben om losgemaakt te worden. Ze willen niet opgevoed worden. Ze denken dat hun grot de echte wereld is. Je moet ze uit de illusie helpen en daar zullen ze zich tegen proberen te verzetten. Hun ogen hebben al moeite met het licht van het vuur in de grot, laat staan met het licht van de zon buiten. Ze blijven liever in hun vertrouwde kinderwereldje. Dus opvoeden is niet leuk en opgevoed worden dus evenmin.
Maar toch moet het gebeuren. En waarom? Aan de ene kant dus om tot ware kennis te komen. Maar Plato heeft er ook nog een hoger doel mee voor ogen. Volgens hem is een goede opvoeding de enige manier om ervoor te zorgen dat de maatschappij goed zal functioneren. Onze kinderen hebben de toekomst en zijn dus heel belangrijk voor de toekomstige wereld.
En misschien kan een beetje Plato je dus helpen om de innerlijke verplichting los te laten dat opvoeden altijd leuk moet zijn. En dat is misschien wel een heel bevrijdende gedachte die helpt opvoeden een beetje leuker maken, als het soms niet zo meezit 🙂
